Monthly Archives: November 2020

प्रयासफले (Effort and Result)

Posted on by
प्रयास एव जीवस्य
शक्तावस्ति फलं न हि ।
कुर्वन्त्वतः प्रयासं भोः
फलं भवेत्तु दैवतः ॥
~ पारस मेहता
 
prayāsa eva jīvasya
śaktāv asti phalaṁ na hi
kurvantvataḥ prayāsaṁ bhoḥ
phalaṁ bhavet tu daivataḥ
 
जीव के नियन्त्रण में केवल प्रयास करना है, न कि फल मिलना। इसलिये आप प्रयास कीजिये, फल तो भाग्य से मिलता है।
 
જીવના નિયંત્રણમાં કેવળ પ્રયાસ કરવું છે, ન કે ફળ મળવું. એટલા માટે તમે પ્રયાસ કરો, ફળ તો ભાગ્યથી મળે છે.
 
The effort is under the control of a living entity, not attaining the result. Therefore, make the effort, the result depends on our destiny.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

देहपरिणामः (Transformation of the Body)

Posted on by
स्रवज्जलसमायुक्ता
धारा नदीति कथ्यते ।
तद्वद्विकारिवस्तूनां
समूहो देह उच्यते ॥
~ पारस मेहता
 
sravaj-jala-samāyuktā
dhārā nadīti kathyate |
tadvad vikāri-vastūnāṁ
samūho deha ucyate ||
 
जिस प्रकार बहते जल की बहुत बड़ी धारा को नदी कहते हैं, उसी प्रकार बदलती हुई वस्तुओं के समूह को शरीर कहते हैं।
 
જે રીતે વહેતા જળની બહુ મોટી ધારાને નદી કહેવાય છે એ જ રીતે બદલતી વસ્તુઓના સમૂહને શરીર કહેવાય છે.
 
Just as a very big stream of flowing water is called a river, the aggregate of changing substances is called a body.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

स्वकल्याणम् (One’s Own Welfare)

Posted on by
यस्त्वात्मतत्त्वं न विबुध्य देहं
मुञ्चेज्जनस्तस्य भयं महत्स्यात् ।
बुद्ध्वात्मतत्त्वं वपुषश्चरेद्यः
तस्यैव कल्याणमस्त्युन्नतं वै ॥
 ~ पारस मेहता
 
yas tvātma-tattvaṁ na vibudhya dehaṁ
muñcej janas tasya bhayaṁ mahat syāt
buddhvātma-tattvaṁ vapuṣaś cared yaḥ
tasyaiva kalyāṇam astyunnataṁ vai
 
जो व्यक्ति आत्मतत्त्व जाने बिना शरीर छोड़ता है वह बहुत भयभीत होता है। श्रेष्ठ कल्याण उसी का होता है जो शरीर से प्रयाण करने से पहले आत्मतत्त्व को समझ लेता है।
 
જે માણસ આત્મતત્વ જાણ્યા વગર શરીર છોડે છે એ બહુ જ ભયભીત થાય છે. શ્રેષ્ઠ કલ્યાણ એનું જ થાય છે જે શરીર નો ત્યાગ કરવા પહેલા આત્મતત્વ જાણી લે છે.
 
The person who leaves his body without knowing the truth of the self experiences great fear. Only that person achieves the highest welfare who has realized the truth of the self before departing from the body.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

दामोदरलीला (Pastime of Dāmodara)

Posted on by
दधिस्वेदभाण्डं तुडित्वा यशोदा-
भयाद्धावमानं शिशुं श्रीमुकुन्दम् ।
तया सङ्गृहीतं स्वमुक्तिं चतन्तं
सुबद्धं च तद्भक्तिपाशैर्जुषै तम् ॥
 
dadhi-sveda-bhāṇḍaṁ tuḍitvā yaśodā-
bhayād dhāvamānaṁ śiśuṁ śrī-mukundam
tayā saṅgṛhītaṁ sva-muktiṁ catantaṁ
subaddhaṁ ca tad-bhakti-pāśair juṣai tam
 
मैं आशा करता हूँ कि मैं उन श्रीमुकुन्द की सेवा करूँ जो शिशुरूप में मट्ठे का बर्तन तोड़कर माता यशोदा के भय से भाग रहे थे, और उनके द्वारा पकड़े जाने पर अपनी मुक्ति की याचना कर रहे थे, और जो उनकी (यशोदा की) भक्ति के बन्धन से बन्ध गये थे।
 
મારી ઈચ્છા છે કે હું શ્રી મુકુંદ ની સેવા કરું જે શિશુરૂપમાં છાશના માટલા ને તોડી ને માતા યશોદાના ડરથી ભાગી રહ્યા હતા, અને જેના દ્વારા પકડી જવા પર પોતાની મુક્તિ ની યાચના કરી રહ્યા હતા, અને જે એમની (યશોદા ની) ભક્તિના બંધનથી બંધાઈ ગયા હતા.
 
I wish that I serve Śrī Mukunda, who as a child was running out of fear of Mother Yaśodā after breaking a pot of buttermilk, and who on being seized by her was begging for his release, and who was tied by her (Yaśodā) with the bonds of loving devotion.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

संसारिणः विचारः (Thought of a Worldly Person)

Posted on by
संसारे जीवतः पक्ष-
पातो मित्रारिमर्शनम् ।
अनिवार्यमृते मुक्तात्
परः कः को ममेति च ॥
 
saṁsāre jīvataḥ pakṣa-
pāto mitrāri-marśanam
anivāryam ṛte muktāt
paraḥ kaḥ ko mameti ca
 
मुक्त व्यक्ति को छोड़कर, संसार में जीने वाले व्यक्ति द्वारा पक्षपात होना और “अपना कौन पराया कौन” ऐसा मित्र-शत्रु का विचार होना अनिवार्य है।
 
મુક્ત વ્યક્તિ ને છોડીને, સંસારમાં જીવવા વાળા વ્યક્તિ દ્વારા પક્ષપાત થવો અને “મારો કોણ પારકો કોણ” કોણ આવો મિત્ર-વેરીનો વિચાર થવો અનિવાર્ય છે.
 
Except for a liberated person, it is unavoidable for a person living in the world to be partial to some people and think in terms of friends and enemies as in “who is mine and who is not”.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

ममेच्छा (My Desire)

Posted on by
शान्तमत्योपविष्टः सन्
सद्ग्रन्थैः परिवारितः ।
शास्त्रविचिन्तनं कुर्वन्
विलिखानि स्वनिश्चयम् ॥
 
śānta-matyopaviṣṭaḥ san
sad-granthaiḥ parivāritaḥ
śāstra-vicintanaṁ kurvan
vilikhāni sva-niścayam
 
मेरी इच्छा है कि मैं शान्त मन से बैठकर, अच्छे ग्रन्थों से घिर कर, शास्त्रों का चिन्तन करते हुए अपना निश्चित मत लिखूँ।
 
મારી ઈચ્છા છે કે હું શાંત મનથી બેસીને, સારા ગ્રંથોથી ઘેરાઈને, શાસ્ત્રો નું ચિંતન કરતા, પોતાનો નિશ્ચિત મત લખું.
 
I wish that sitting with a peaceful mind, being surrounded by good books, while pondering over the śāstras, I write my firm opinion.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

दार्शनिकः कः? (Who is a Philosopher?)

Posted on by
श्रुत्वाऽधीत्य च शास्त्रार्थान्
योऽधीतं शोधयेद्धिया ।
स्थापयेच्च विना‍ दोषं
मतं स एव तत्त्वविद् ॥
 
śrutvā’dhītya ca śāstrārthān
yo’dhītaṁ śodhayed dhiyā
sthāpayec ca vinā‍ doṣaṁ
mataṁ sa eva tattva-vid
 
जो शास्त्रों के अर्थों को सुनकर और पढ़कर उनका शुद्धिकरण करता है और दोषों से रहित मत को स्थापित करता है वही तत्त्व जानने वाला (दार्शनिक) है।
 
જે શાસ્ત્રોના અર્થોને સાંભળીને અને ભણીને એમનું શુદ્ધિકરણ કરે છે અને દોષ વગર નો મત સ્થાપિત કરે છે એ જ તત્ત્વને જાણવા વાળો (દાર્શનિક) છે.
 
After hearing and studying the explanations of scriptures, one who refines what he has studied and establishes a faultless understanding is actually the knower of truth (philosopher).
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

जीवनमार्गे स्थिरता (Steadiness in Life)

Posted on by
यः स्वकर्मणि सन्तुष्टः
कल्यदेहोऽनसूयकः ।
अनुद्विग्नमना यश्च
स स्थिरो जीवनाध्वनि ॥
 
yaḥ svakarmaṇi santuṣṭaḥ
kalya-deho’nasūyakaḥ
anudvigna-manā yaś ca
sa sthiro jīvanādhvani
 
जो मनुष्य अपने कार्य में सन्तुष्ट है, जिसका शरीर स्वस्थ है, जो ईर्ष्या नहीं करता और जिसका मन उद्विग्न नहीं है, वह जीवन के मार्ग पर स्थिर है।
 
જે મનુષ્ય પોતાના કાર્યમાં સંતુષ્ટ છે, જેનું શરીર સ્વસ્થ છે, જે ઈર્ષ્યા નથી કરતો અને જેનું મન ઉદ્વિગ્ન નથી, એ જીવનના માર્ગ પર સ્થિર છે.
 
The person who is satisfied in his work, who has a healthy body, who does not envy others, and whose mind is undisturbed, is steady in the journey of life.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

ज्ञानमहिमा (Greatness of Knowledge)

Posted on by
ज्ञानाज्जगति किं‍ श्रेष्ठम्
इति प्रश्नेऽखिलेश्वरः ।
ज्ञानं लोकेऽसमोर्ध्वं वै
यथाहमिति वक्ष्यति ॥
jñānāj jagati kiṁ‍ śreṣṭham
iti praśne’khileśvaraḥ
jñānam loke’samordhvaṁ vai
yathāham iti vakṣyati
 
“इस दुनिया में ज्ञान से श्रेष्ठ क्या है” इस प्रश्न पर समस्त जगत के ईश्वर कहेंगे कि “जैसे मेरे समान अथवा मुझसे श्रेष्ठ कुछ भी नहीं वैसे ही इस जगत में ज्ञान के समान अथवा उस से श्रेष्ठ कुछ भी नहीं।”
 
“આ દુનિયામાં જ્ઞાનથી શ્રેષ્ઠ શું છે” આ પ્રશ્ન પર સમસ્ત જગતના ઈશ્વર કહેશે કે ”જે રીતે મારી સમાન અથવા મારાથી શ્રેષ્ઠ કંઈ પણ નથી એ જ રીતે આ જગતમાં જ્ઞાન ના સમાન અથવા તેનાથી શ્રેષ્ઠ કંઈ પણ નથી.”
 
On being asked, “What is greater than knowledge in this world”, the master of the entire world will say, “Just as there is nothing equal or superior to me, there is indeed nothing equal or superior to knowledge in this world.”
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta

दीपावली (Dīpāvalī)

Posted on by
दीपावली राजतु सर्वगेहे-
ष्वारोग्यशान्ती वसतां च तेषु ।
वित्तं सुखं स्तात्परमार्थचिन्ता
ज्ञानप्रदीपो ज्वलताच्च हृत्सु ॥
 
dīpāvalī rājatu sarva-gehe-
ṣvārogya-śāntī vasatāṁ ca teṣu
vittaṁ sukhaṁ stāt paramārtha-cintā
jñāna-pradīpo jvalatāc ca hṛtsu
 
सभी घरों में दीपों की पंक्ति प्रकाशित हो और स्वास्थ्य एवं शान्ति वास करें। वहाँ धन हो, सुख हो और परमार्थचिन्तन हो, और हृदयों में ज्ञान का दीपक प्रज्वलित हो।
 
બધા ઘરો માં દીપો ની પંક્તિ પ્રકાશિત થાય અને સ્વાસ્થ્ય અને શાંતિ વાસ કરે. ત્યાં સારુ સ્વાસ્થ્ય રહે, સુખ રહે અને પરમાર્થચિંતન થાય, અને મનોમાં જ્ઞાનનો દીપક પ્રજ્વલિત થાય.
 
May the series of lamps shine in all houses and may good health and peace reside in them. May there be wealth, happiness, and deliberation on the ultimate reality, and may the lamp of knowledge shine in all the hearts.
 
— Sanskrit verse composed and translated by Paras Mehta
 
सभी को दीपावली की हार्दिक शुभकामनायें।
સહુને દિવાળીની હાર્દિક શુભકામનાઓ.
Wishing everyone a happy Dīpāvalī!